Lo âu và cẩn trọng
23/07/2023 - 07:11
Lượt xem: 103 lượt
Chú tâm vào hơi thở, hãy hít thở theo cách mà bạn cảm thấy thoải mái. Mỗi khi hít vào, thở ra, bạn hãy cố gắng an trú trong từng hơi thở đến tận cùng. Tuy nhiên, điều thường xảy ra là bạn chỉ có thể trụ lại với vài hơi thở, sau đó một suy nghĩ nào đó xuất hiện, hấp dẫn hơn, quan trọng hơn, và bạn phóng tâm theo nó. Đây được coi là một chướng ngại.
Đó là cách tâm trí hoạt động bình thường, và trong cuộc sống hàng ngày, dường như nó không gây cản trở nhiều. Nhưng khi bạn đang cố gắng thăng hoa tâm trí lên một mức độ cao hơn, những suy nghĩ như thế thực sự là một trở ngại. Một số chướng ngại này cũng là những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày: Ác ý là một vấn đề. Bồn chồn, lo lắng, hoài nghi, hôn trầm: cũng là vấn đề. Đôi khi mỗi vấn đề cũng có khía cạnh tốt. Ví dụ như với hoài nghi, đôi khi cũng là khôn ngoan khi ta không dễ dàng chấp nhận tin một điều gì đó. Thêm nữa, có một số điều bạn cần suy nghĩ, chuẩn bị, nếu bạn là người biết lo lắng.
Đức Phật dạy chúng ta không phản ứng bằng cách giả vờ rằng những nguy hiểm này không có thật, mà biết chuẩn bị để đón nhận chúng một cách khôn ngoan. Đó là sự khác biệt giữa lo lắng và sự cẩn trọng. Người lo lắng chỉ ngồi đó luẩn quẩn với những nỗi lo của mình, trong khi người cẩn trọng sẽ nói: “Được rồi, có mối nguy hiểm, nhưng cũng có cách giải quyết được”.
Ví dụ, một hành giả thiền định trong rừng quán tưởng về những nguy hiểm có thể xảy ra trong tương lai, nhưng với quyết tâm là: “Ta phải nhất tâm nỗ lực đạt được cái chưa đạt, đến được cái chưa đến, để biết và thấy những điều ta chưa biết và thấy trước đây” - nói cách khác, để tìm được nơi chốn trong tâm mà những nguy hiểm không thể chạm đến. Hiện tại, điều đó có vẻ xa vời, bởi vì Đức Phật đang nói về Niết-bàn. Gần gũi hơn với chúng ta là những kỹ năng ta có thể phát triển khi thiền định - đặc biệt là trí tuệ khi nói về vấn đề ta có thể tìm kiếm hạnh phúc và an toàn ở nơi đâu.
Khi bạn nhận ra rằng những điều quan trọng nhất trong cuộc sống thật ra không phải là công việc, gia đình, các mối quan hệ, mà là những phẩm chất bạn tạo dựng trong tâm, nhận thức đó giúp bạn đi đúng hướng. Thí dụ, khi bạn có sự tập trung, mặc dù nó có thể không hoàn hảo, nhưng nếu nó là một nguồn lực nội tâm, là nguồn dinh dưỡng nội tại, thì khi mọi thứ bên ngoài trở nên tồi tệ, ít nhất bạn có cái để nương tựa. Khi bạn có đức hạnh, khi bạn có sự nhẫn nhục, khi bạn có quyết tâm và nghị lực, tất cả những điều tốt đẹp này là điều bạn có thể nắm giữ. Trái lại, nếu bạn không phát triển các phẩm chất này, bạn sẽ bị cuộc sống cuốn trôi đi.
Vì vậy, khi bạn lo lắng về các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, thì cho dù bạn có hành thiền hay không, hãy nhắc nhở bản thân: Ta có thể tìm thấy sự an toàn thực sự ở đâu? Sự an toàn có thể được tìm thấy: Đó chính là sự tự tin. Câu hỏi tiếp theo là: Bạn phải làm gì để tìm được nó? Đó là khi bạn hướng sự lo lắng đến một kỹ năng: sức mạnh nội tâm. Nếu bạn để bản thân quan tâm hoàn toàn đến những thứ bên ngoài, bạn sẽ không bao giờ tìm thấy bất kỳ sự an toàn nào.
Tôi nhớ có người đã mô tả hành vi của giới đầu tư phố Wall trước vụ khủng hoảng tài chính lớn. Họ biết rằng thảm họa sẽ đến, vì vậy nhiều người cất giấu “hạt dẻ” của mình, giống như các con sóc - cất giấu tài sản ở một nơi nào đó mà họ cảm thấy an toàn. Nhưng trong mắt tôi, chúng chẳng an toàn tí nào.
Tất cả những giải pháp này giống như ta dựng lên một bức tường bằng giấy để chặn làn sóng biển khi nước biển trào dâng. Bạn không thể tìm thấy sự an toàn ở đó.
Điều đó có nghĩa là, khi quán sát thân, bạn sẽ nói, “Được rồi, ta không thể dựa vào thân này để cung cấp sự an toàn bên trong cũng như bên ngoài, nhưng ta có thể sử dụng thân để phát triển giới hạnh, định lực, trí tuệ và đó là những điều sẽ mang lại sự an toàn cho ta”. Hãy dựa vào thân để hành bố thí, dùng thân để giữ giới, dùng thân làm đề mục hành thiền, cũng như đối tượng của trí tuệ.
Vì khi quán thân, ta bắt đầu nhận ra rằng ta có thể thấy các ô nhiễm của tâm ngay tại đây, trong khoảnh khắc hiện tại rất rõ ràng. Tất cả tụ họp lại ngay đây. Nếu có đau ở thân - hay sự lo ngại về thân bệnh, thân đang già đi - thì nỗi sợ hãi, lo âu, thất vọng của ta sẽ tụ hội về đây. Để chuyển hoá chúng, ta có thể quán về 32 thể trược nơi thân như trong các bài kinh tụng. Bạn sẽ nhận ra rằng không có gì đáng quý ở đó. Nếu bạn bám chấp vào thân vì thương quý thân, thì bạn sẽ trở nên giống như những người chết, sau đó trở thành giun giòi trong chính xác chết của họ.
Nhưng nếu ta sử dụng thân như một công cụ, nó có thể mang lại nhiều lợi ích. Vì vậy, hãy nghĩ về nó như một công cụ. Nó không phải là thiên đường của ta, nhưng nó có thể là công cụ giúp ta tìm được thiên đường bên trong, nơi những phẩm chất ta đã phát triển trong tâm thức.
Tương lai luôn bất định, nhưng ta biết rằng nếu có bất cứ điều gì bất ngờ xảy ra, ta sẽ cần đến chánh niệm, sự tỉnh thức, tập trung, trí tuệ - tất cả những phẩm chất tốt đẹp của tâm. Chúng sẽ là nơi nương tựa của ta.
Thực hành thiền định là trưởng dưỡng những phẩm chất này. Nhưng ngay cả khi bạn trở về với cuộc sống hàng ngày, hãy nhắc nhở bản thân rằng có sự khác biệt giữa tâm lo lắng và cẩn trọng. Lo lắng là một trở ngại. Trái lại, sự cẩn trọng, quan tâm là nguồn gốc của tất cả mọi thiện xảo. Và khi nói đến sự cẩn trọng, ta hiểu rằng qua đó, có giải pháp cho mọi vấn đề. Và nếu bạn thực sự quan tâm, cẩn trọng, bạn sẽ dành thời điểm này ngay hiện tại để phát triển những phẩm chất để mở con đường đưa bạn đến an toàn.
TK Thanissaro (Geoffrey DeGraff)
Đó là cách tâm trí hoạt động bình thường, và trong cuộc sống hàng ngày, dường như nó không gây cản trở nhiều. Nhưng khi bạn đang cố gắng thăng hoa tâm trí lên một mức độ cao hơn, những suy nghĩ như thế thực sự là một trở ngại. Một số chướng ngại này cũng là những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày: Ác ý là một vấn đề. Bồn chồn, lo lắng, hoài nghi, hôn trầm: cũng là vấn đề. Đôi khi mỗi vấn đề cũng có khía cạnh tốt. Ví dụ như với hoài nghi, đôi khi cũng là khôn ngoan khi ta không dễ dàng chấp nhận tin một điều gì đó. Thêm nữa, có một số điều bạn cần suy nghĩ, chuẩn bị, nếu bạn là người biết lo lắng.
Đức Phật dạy chúng ta không phản ứng bằng cách giả vờ rằng những nguy hiểm này không có thật, mà biết chuẩn bị để đón nhận chúng một cách khôn ngoan. Đó là sự khác biệt giữa lo lắng và sự cẩn trọng. Người lo lắng chỉ ngồi đó luẩn quẩn với những nỗi lo của mình, trong khi người cẩn trọng sẽ nói: “Được rồi, có mối nguy hiểm, nhưng cũng có cách giải quyết được”.
Ví dụ, một hành giả thiền định trong rừng quán tưởng về những nguy hiểm có thể xảy ra trong tương lai, nhưng với quyết tâm là: “Ta phải nhất tâm nỗ lực đạt được cái chưa đạt, đến được cái chưa đến, để biết và thấy những điều ta chưa biết và thấy trước đây” - nói cách khác, để tìm được nơi chốn trong tâm mà những nguy hiểm không thể chạm đến. Hiện tại, điều đó có vẻ xa vời, bởi vì Đức Phật đang nói về Niết-bàn. Gần gũi hơn với chúng ta là những kỹ năng ta có thể phát triển khi thiền định - đặc biệt là trí tuệ khi nói về vấn đề ta có thể tìm kiếm hạnh phúc và an toàn ở nơi đâu.
Khi bạn nhận ra rằng những điều quan trọng nhất trong cuộc sống thật ra không phải là công việc, gia đình, các mối quan hệ, mà là những phẩm chất bạn tạo dựng trong tâm, nhận thức đó giúp bạn đi đúng hướng. Thí dụ, khi bạn có sự tập trung, mặc dù nó có thể không hoàn hảo, nhưng nếu nó là một nguồn lực nội tâm, là nguồn dinh dưỡng nội tại, thì khi mọi thứ bên ngoài trở nên tồi tệ, ít nhất bạn có cái để nương tựa. Khi bạn có đức hạnh, khi bạn có sự nhẫn nhục, khi bạn có quyết tâm và nghị lực, tất cả những điều tốt đẹp này là điều bạn có thể nắm giữ. Trái lại, nếu bạn không phát triển các phẩm chất này, bạn sẽ bị cuộc sống cuốn trôi đi.
Vì vậy, khi bạn lo lắng về các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, thì cho dù bạn có hành thiền hay không, hãy nhắc nhở bản thân: Ta có thể tìm thấy sự an toàn thực sự ở đâu? Sự an toàn có thể được tìm thấy: Đó chính là sự tự tin. Câu hỏi tiếp theo là: Bạn phải làm gì để tìm được nó? Đó là khi bạn hướng sự lo lắng đến một kỹ năng: sức mạnh nội tâm. Nếu bạn để bản thân quan tâm hoàn toàn đến những thứ bên ngoài, bạn sẽ không bao giờ tìm thấy bất kỳ sự an toàn nào.
Tôi nhớ có người đã mô tả hành vi của giới đầu tư phố Wall trước vụ khủng hoảng tài chính lớn. Họ biết rằng thảm họa sẽ đến, vì vậy nhiều người cất giấu “hạt dẻ” của mình, giống như các con sóc - cất giấu tài sản ở một nơi nào đó mà họ cảm thấy an toàn. Nhưng trong mắt tôi, chúng chẳng an toàn tí nào.
Tất cả những giải pháp này giống như ta dựng lên một bức tường bằng giấy để chặn làn sóng biển khi nước biển trào dâng. Bạn không thể tìm thấy sự an toàn ở đó.
Điều đó có nghĩa là, khi quán sát thân, bạn sẽ nói, “Được rồi, ta không thể dựa vào thân này để cung cấp sự an toàn bên trong cũng như bên ngoài, nhưng ta có thể sử dụng thân để phát triển giới hạnh, định lực, trí tuệ và đó là những điều sẽ mang lại sự an toàn cho ta”. Hãy dựa vào thân để hành bố thí, dùng thân để giữ giới, dùng thân làm đề mục hành thiền, cũng như đối tượng của trí tuệ.
Vì khi quán thân, ta bắt đầu nhận ra rằng ta có thể thấy các ô nhiễm của tâm ngay tại đây, trong khoảnh khắc hiện tại rất rõ ràng. Tất cả tụ họp lại ngay đây. Nếu có đau ở thân - hay sự lo ngại về thân bệnh, thân đang già đi - thì nỗi sợ hãi, lo âu, thất vọng của ta sẽ tụ hội về đây. Để chuyển hoá chúng, ta có thể quán về 32 thể trược nơi thân như trong các bài kinh tụng. Bạn sẽ nhận ra rằng không có gì đáng quý ở đó. Nếu bạn bám chấp vào thân vì thương quý thân, thì bạn sẽ trở nên giống như những người chết, sau đó trở thành giun giòi trong chính xác chết của họ.
Nhưng nếu ta sử dụng thân như một công cụ, nó có thể mang lại nhiều lợi ích. Vì vậy, hãy nghĩ về nó như một công cụ. Nó không phải là thiên đường của ta, nhưng nó có thể là công cụ giúp ta tìm được thiên đường bên trong, nơi những phẩm chất ta đã phát triển trong tâm thức.
Tương lai luôn bất định, nhưng ta biết rằng nếu có bất cứ điều gì bất ngờ xảy ra, ta sẽ cần đến chánh niệm, sự tỉnh thức, tập trung, trí tuệ - tất cả những phẩm chất tốt đẹp của tâm. Chúng sẽ là nơi nương tựa của ta.
Thực hành thiền định là trưởng dưỡng những phẩm chất này. Nhưng ngay cả khi bạn trở về với cuộc sống hàng ngày, hãy nhắc nhở bản thân rằng có sự khác biệt giữa tâm lo lắng và cẩn trọng. Lo lắng là một trở ngại. Trái lại, sự cẩn trọng, quan tâm là nguồn gốc của tất cả mọi thiện xảo. Và khi nói đến sự cẩn trọng, ta hiểu rằng qua đó, có giải pháp cho mọi vấn đề. Và nếu bạn thực sự quan tâm, cẩn trọng, bạn sẽ dành thời điểm này ngay hiện tại để phát triển những phẩm chất để mở con đường đưa bạn đến an toàn.
TK Thanissaro (Geoffrey DeGraff)
- 103 lượt
